Kiekje
 
 
 
«  Aflevering 215: Over digitale databanken en loslopende slachters  »
 

Manon is met Aleona bij Suna op kantoor waar ze Amal, een Bosnische kunstenaar, ontmoeten die flink overstuur vanwege de plotselinge dood van Milosevic. Haar project is in haar ogen waardeloos geworden en ze wil niet meer meedoen met de tentoonstelling. Ze praten over het Joegoslavie-tribunaal.

 
 
 
Gepubliceerd: 24-03-08. Vond plaats op: 24-03-06. Tags:  Balkanoorlogen ; Bosnië ; genocide ; Kroatië ; oorlog ; privacy ; Servië ; Verenigde Staten ;
 
Slobodan Milosevic Marko Milosevic Mirjana Milosevic Carla DelPonte Ratko Mladic Radovan Karadzic
 
 
 
 
 
Over digitale databanken en loslopende slachters (Integrale tekst)

“Vind je het erg als we eerst even bij Suna langs gaan?” Manon stapt in de auto bij Aleona en legt een plastik tas op de achterbank. “Ik heb beloofd haar nog wat spullen te brengen voor het tentoonstellingsboekje.”
“Dat komt eigenlijk wel goed uit. Er staat al een hele tijd een doosje van haar achter in de auto. Ben ik daar eindelijk eens vanaf.” Aleona start de auto. “Hoe gaat het eigenlijk met het kunstwerk?”
“Gaat wel.” Zegt Manon terughoudend. “Een kunstwerk maken is natuurlijk toch iets anders als een foto ophangen. Het wordt maar klein, hoor.”
“Wat ga je maken?”
“Dat zie je wel met de opening. Voorlopig moet ik nog wat experimenten doen. Ik heb natuurlijk nogal wat tijd verloren met mijn bezoekje aan de States.”
“Oh ja! Hoe was het?”
“Leuk! Toen ik er eenmaal was, althans. Maar als Kim daar niet zou wonen, zou ik nooit meer naar de VS gaan. Wat een toestand is het toch om dat land binnen te komen. Enorm lange rijen voor de paspoortcontrole. Die foto’s en vingerafdrukken houden de boel zo verschrikkelijk op. Volgens mij is het het enige land ter wereld dat zoiets doet.”
“Dat had je gedroomd.” Aleona draait de van Alkemadelaan op. “Hier zijn ze al volop bezig met het bouwen van een centrale databank waarin digitale foto’s en vingerafdrukken worden bewaard.”
“Wat?” Manon kijkt verbaasd opzij. “Van alle Nederlanders?”
“Het was aanvankelijk de bedoeling dat het alleen voor Nederlanders zou zijn met een paspoort, maar nu gaat het gerucht dat ze de gegevens ook beschikbaar willen stellen voor gemeentelijke administraties en voor god mag weten wat nog meer.”
“Kan dat zomaar?” Manon is hogelijk verbaasd.
“Gelukkig is de Tweede Kamer wakker geworden en ze hebben het kabinet tot de orde geroepen. Het is natuurlijk van de gekke dat er aan zo’n databank gebouwd wordt, zonder dat er een wetsvoorstel ligt die de privacy waarborgt.”
“Gelukkig maar, anders krijgen we echt Amerikaanse toestanden. Daar waren ze weer zo opgewonden over het feit dat de Patriot Act, waar we het toen over hadden, nu permanent verlengd is.”
“Ja, treurig.” Aleona kijkt speurend naar een parkeerplaats
“Ondenkbaar dat zoiets in Nederland zou kunnen.” Manon wijst op een auto. “Volgens mij gaat die weg.”
“Ook dat mag in Nederland al lang.” Aleona stopt vlak achter de bewuste auto en maakt een gebaar naar de bestuurder ten teken dat zij de plek wil overnemen. “De AIVD hoeft hier geen toestemming van de rechter te hebben om telefoontaps te kunnen plaatsen. Ze moeten het alleen aan de minister van Binnenlandse Zaken vragen, maar het gebeurt zelden dat dat geweigerd wordt.” Ze parkeert behendig in het relatief krappe parkeervlak. “In Nederland wordt ook alles wat je op internet doet vastgelegd en die gegevens zijn ook zo door de AIVD en het OM bij de providers op te vragen. Dit in combinatie met zo’n centrale databank levert natuurlijk een buitengewoon ongewenst resultaat op voor de Nederlandse burger.”
“Dat kun je wel zeggen.” Manon stapt uit en pakt de plastic tas van de achterbank. “Zal ik Suna nog even bellen dat we er aan komen?”
“Ben je gek! Nu kunnen we haar eens verrassen.” Aleona houdt de deur van het kantoor voor Manon open. “We gaan zeker met de lift, hè?”
Als ze boven komen zien ze dat Suna in gesprek is met een bleke, tengere vrouw van middelbare leeftijd. Ze heeft donkere wallen onder haar ogen. Suna’s gezicht staat ernstig, maar licht op zodra ze Manon en Aleona ziet. “Nee, maar!” Ze staat op om hen te begroeten. “Aleona, wat leuk dat je meegekomen bent.”
“Er stond al heel lang wat van jou in mijn auto.” Aleona zet een bruine doos op Suna’s bureau. Ze kijkt naar de tengere vrouw. “Maar als we storen gaan we weer, hoor.”
“Nee, geen sprake van.” Suna wuift met twee handen Aleona’s bezorgdheid weg. “Ik zal jullie aan elkaar voorstellen. Amal, dit is mijn vriendin Aleona en dat is Manon die ook met de tentoonstelling mee doet.” Manon drukt voorzichtig de breekbare hand.
“Mee zou doen.” Verbetert Amal haar. Ze heeft een licht buitenlands accent. “Ik heb net gezegd dat ik van deelname afzie.”
“Waarom?” Manon kijkt verbaasd in de trieste, donkerbruine ogen.
“Onzin!” Suna wappert opnieuw met haar handen. “Je moet nu juist meedoen!”
“Ik kan het niet.” Amal slaat haar ogen neer. “Alles is voor niets geweest nu hij dood is.” Ze legt haar hand op de map die voor haar op het bureau ligt. “Ik ga het verbranden.”
“Dat doe je niet, Amal!” Suna kijkt haar streng aan. “Misschien is het eind niet helemaal zoals je gedacht had, maar gun het wat tijd.” Ook zij legt haar hand op de map. “Je bent nu overemotioneel. Beloof me alsjeblieft dat je het niet vernietigt.”
“Ik weet het niet...” Amal staat op en wil de map pakken.
“Laat hem hier.” Stelt Suna voor. “Ik zal er goed op passen. Denk er nog eens rustig een of twee weken over na.”
“Maar...” Amal aarzelt nog steeds.
“Als je het dan nog steeds wilt beloof ik je dat ik je niet meer zal tegenhouden.”
“Goed.” Amal knikt Manon en Aleona toe en laat zich gedwee door Suna naar de trap leiden.
“Milosevic.” Zegt Suna als ze terug komt en de afwachtende gezichten van Manon en Aleona ziet.
“Wat Milosevic?” Aleona trekt vragend haar wenkbrauwen op.
“Ga zitten, Anja is er niet.” Suna maakt een gebaar naar het bureau tegenover het hare. “Amal is een Bosnische moslim. Haar man is in 1994 vermoord. Verdwenen, volgens de officiële instanties. Zij is toen naar Nederland gevlucht en opgevangen door haar zusje en haar man, die weg zijn gegaan toen de oorlog uitbrak. Vanaf 2002 volgde zij het proces van Milosevic op de voet. Ze heeft alles in tekeningen vastgelegd.” Suna pakt de kartonnen map van het bureau en houdt hem beschermend tegen zich aan. “We hadden afgesproken dat ze die zou exposeren bij Forget me not.”
“Interessant.” Manon kijkt naar de ietwat haveloze map. “Mag ik ze zien?”
“Nee.” Suna drukt de map nog wat steviger tegen zich aan. “Sorry, maar daar gaat Amal over. Als ze ze inderdaad wil vernietigen, wat God verhoede, zal ze niet willen dat iemand ze ziet.” Ze draait zich om en legt de map in de kast achter haar. “Die Milosevic-rechtzaak was heel belangrijk voor haar verwerkingsproces. Zijn veroordeling zou de kroon op haar werk zijn. Door zijn plotselinge dood heeft ze het gevoel dat ze belazerd is.”
“Ik kan het me goed voorstellen.” Zegt Aleona. “In Brussel heb ik ook een vrouw ontmoet die iets soortgelijks heeft meegemaakt. Er blijven veel ontgoochelde slachtoffers achter.”
“Dat proces heeft ook veel te lang geduurd.” Suna klinkt verbitterd.
“Dat kon niet anders.” Zegt Aleona. “Als je de slachtoffers recht wil doen, moet je heel zorgvuldig te werk gaan bij de bewijsvoering. En dat kost veel tijd. Zeker bij de misdrijven die iemand als Milosevic ten laste waren gelegd. En het hielp natuurlijk niet dat er vrijwel geen schriftelijke bewijzen waren. Alleen middels fysieke getuigenissen kon men proberen Milosevic’ betrokkenheid bij de etnische zuiveringen aan te tonen.”
“Ze hadden nooit moeten toestaan dat Milosevic zijn eigen verdediging kon voeren.” Zegt Suna. “Die man was veel te ziek, of hij deed alsof hij veel te ziek was. Hij kwam in ieder geval zo vaak niet opdagen bij het Tribunaal. Wat een kostbare tijd is daar niet mee verspild? En dan 66 aanklachten voor volkenmoord, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid!” Ze snuift minachtend. “Dat duurt jaren.”
“Dat was achteraf gezien niet handig.” Geeft Aleona toe. “Maar er was nog weinig ervaring: Milosevic was het eerste staatshoofd wat voor een VN-hof terechtstond. We weten nu dat we iemand misschien beter per vergrijp kunnen veroordelen. Als hij alleen voor Kosovo terecht had gestaan, was hij waarschijnlijk al lang veroordeeld geweest. Bij Saddam Hussein doen ze het nu zo. Maar je moet er ook weer mee uitkijken, want je moet zorgen dat je geen enkele groep slachtoffers uitsluit. Carla Del Ponte, de hoofdaanklager, was daar heel duidelijk over. In dit geval ging het om honderdduizenden slachtoffers. Je hebt nu zelf gemerkt hoe belangrijk het voor hen is dat er recht wordt gesproken. Ze hopen niet alleen op een vonnis, maar ook dat de waarheid boven tafel komt. En geloof me, er is veel informatie boven komen drijven over de Balkanoorlogen. Misschien hebben ze er dan niks meer aan voor Milosevic, maar er staan nog zes Servische leiders in de wacht bij het Tribunaal en die gaan daar zeker last van krijgen.”
“Voorlopig lopen Mladic en Karadzic nog steeds vrij rond in Servië.” Suna vertrekt haar gezicht. “Die zijn misschien nog wel erger dan Milosevic. Hoe vaak hebben de Serviërs nu al niet beloofd dat ze die gaan uitleveren?”
“Vaak.” Aleona knikt. “We waren er bijna met Mladic, maar ik ben bang dat de hysterie rond Milosevic’s dood in Servië het proces niet zal bespoedigen. Vooral Mladic is nog steeds erg populair bij een groot deel van de Servische bevolking.”
“Maar de Serviërs willen ook graag lid worden van de EU.” Zegt Suna. “En uitlevering van De Slachter van de Balkan is toch een van de belangrijkste voorwaarden?”
“Absoluut. Ik ben ervan overtuigd dat de onderhandelingen zonder hem niet verder gaan.”
“Weten ze nou trouwens al of Milosevic vermoord is?” Wil Manon weten. “Ze hadden toch een of ander chemisch middel in zijn bloed gevonden dat die hartaanval zou hebben veroorzaakt?”
“Ben je gek!” Suna schudt haar hoofd. “Dat is een complottheorie van de Serviërs. “Ze hebben rifampicine in zijn bloed gevonden. Maar dat was al eerder.”
“Wat is dat?” Wil Manon weten.
“Een middel tegen tuberculose. Het heeft echter als bijwerking dat het de hoge bloeddrukmedicijnen tegenwerkt. Die moest Milosevic wel innemen vanwege zijn hartproblemen. De Nederlandse doktoren begrepen al niet waarom zijn medicijnen niet werkten.”
“Had hij tbc?”
“Nee, maar vermoedelijk heeft hij deze medicijnen via een sluwe medisch adviseur geregeld om zo naar Rusland te kunnen gaan om zich daar te laten “behandelen”.”
“Zou hij nou echt gedacht hebben dat het Joegoslavië-Tribunaal zo naïef zou zijn?” Vraagt Aleona zich af. “Hij was op zeker nooit meer terug gekomen.”
“Hoe dan ook...” Suna vouwt haar handen. “Hij is dood en ik moet Amal ervan te zien overtuigen dat ze dat op een positieve manier in haar project moet verwerken.” Ze kijkt Manon aan. “En wat heb jij?”